Mamlakat haqida

Ehtimol dunyodagi hech bir mamlakat  Xitoy kabi katta qiziqishni jalb qilmaydi . Imperial Pekin, farqli ravishda Shanxay, jonli Gonkong, ekzotik  Xaynan, Xitoyning eng qadimiy Nanjing va boshqa sayyohlik markazlari eng qiziquvchanlarni qondiradi, eng mohirlarni ajablantiradi, befarq taassurot qoldirmaydi!

Xitoy dunyoda Rossiya va Kanadadan keyin uchinchi o’rinda turadi (9,6 million kv. km) va deyarli butun Yevropaga tengdir. Xitoy Sharqiy Osiyoning deyarli barcha yirik davlatlari bilan quruqlik chegarasiga ega va uning katta qismi Rossiya va MDHning Markaziy Osiyo mamlakatlari — Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikistonga to’g’ri keladi. G’arbda Xitoyning qo’shnilari: Afg’oniston, Hindiston, Nepal, janubda — Butan, Myanma, Laos va Vetnam, shimoliy-sharqda — Shimoliy Koreya. Dengizda Xitoy Yaponiya va Filippin bilan ham chegaradosh. Xitoyning hududiy suvlarida 5 mingtagacha orollar mavjud, ular orasida Tayvan va Xaynan ajralib turadi.

Zamonaviy Xitoyning boshqaruv shakli kommunistik respublika. Davlat rahbari — XXR raisi. Ma’muriy jihatdan 22 ta provinsiyaga (23-chi Tayvandan ajralib chiqadi), 5 ta avtonom viloyat, 3 ta markaziy qaramlik shaharlari — Pekin, Shanxay va Tianjin va 2 ta maxsus ma’muriy viloyat — Gonkong va Makao (Aomin) mavjud. Pul birligi yuan bo’lib, unda 10 ta jiao, bitta jiao ichida — 10 ta fen. Uch birlikning hammasi birgalikda renminbi (RMB) yoki «xalq puli» deb nomlanadi.

Aholi soni bo’yicha Xitoy, siz bilganingizdek, dunyodagi barcha mamlakatlardan ancha oldinda. Hozir Xitoyda 1,3 milliarddan ortiq aholi istiqomat qiladi, bu butun dunyo aholisining 20 foizini tashkil qiladi. Mamlakat aholisi qariyb 1,3 milliard kishini tashkil etadi.

 

Aholining 93 foizi asosan shtatning sharqiy qismida istiqomat qiladigan xitoyliklar (Xanlar), qolganlari — Zhuangs, Mo’g’ullar, Uyg’urlar, Tibetlar, Xui, Miao va boshqalar (jami 50 dan ortiq millat vakillari). Rasmiy til -xitoy tili bo’lib, u ko’plab dialektlarga ega. Xitoyning shimolida esa rus tilida so’zlashish keng tarqalgan. Rasmiy ravishda mamlakat aholisi ateist hisoblanadilar, ammo ko’pchilik konfutsiy, buddizm, lomaizm, protestantizm va boshqalar. Din erkinligi qonun bilan himoya qiladi.

Hududning katta qismi mo’tadil hududda, yozi issiq va qishi yumshoq. Xaynan orolining janubiy orolida iqlimi tropikdir, unda quyosh yil bo’yi porlaydi. Xitoyning shimolidagi eng sovuq qish.

Xitoyning oliy ta’lim tizimining afzalliklari.

Xitoyning oliy ta’lim tizimiga universitetlar, kollejlar va professional universitetlar kiradi. Aksariyat universitet va kollejlar mamlakat Ta’lim va Ta’lim Vazirligi nazorati ostida faoliyat ko’rsatmoqda,  ayrim oliy ta’lim yurtlari viloyat va shahar hokimiyati tomonidan boshqariladi.

Universitetlar uch bosqichli oliy ta’limni ta’minlaydilar. Birinchi bosqich 4-5 yillik o’qishni o’z ichiga oladi va bakalavr darajasini berish bilan tugaydi. Ikkinchisi — 2-3 yillik o’qish uchun mo’ljallangan va magistrlik darajasi (Magistr) berilishi bilan yakunlanadi. Uchinchi bosqich 3 yillik o’qishni o’z ichiga oladi va PhDga o’xshash doktorlik ilmiy darajasini berish bilan yakunlanadi. Uni olish o’quv kursining asosiy mavzularida imtihonlarni topshirish va mustaqil ilmiy loyihani amalga oshirishni o’z ichiga oladi.

Ta’limning asosiy tili — xitoycha (garchi ba’zi magistrlik dasturlari ingliz tilida ham o’qitilishi mumkin), shuning uchun o’qitish odatda xitoy tilini o’rganish uchun 1-2 yillik kursdan oldin olib boriladi. Til kurslariga kirish uchun tilni bilish darajasi muhim emas. Til kurslariga qabul qilish uchun arizalar sentyabrdan dekabrgacha (bahorda qabul qilish uchun) va fevraldan iyungacha (kuzda qabul qilish uchun) qabul qilinadi.

Xitoy tilini o’zlashtirganingizdan so’ng, siz bakalavr dasturiga  kirishingiz mumkin. Buning uchun siz kamida 18 yoshda bo’lishingiz va o’rta ma’lumot haqida ma’lumotga ega bo’lishingiz kerak. Namunaviy hujjatlar to’plamiga ariza, transkript, tibbiy ma’lumotnoma, pasportning nusxasi va ro’yxatdan o’tkazish to’lovini to’lash uchun to’lov topshirig’i nusxasi kiradi. Magistrlik dasturlari uchun sizga tegishli ravishda diplom nusxasi, darslik daftaridan ko’chirma, ikkita tavsiyalar (o’qituvchi yoki ish beruvchidan) kerak.

Xitoyda 2 mingdan ortiq universitet, kollej va kasb-hunar oliy o’quv yurtlari mavjud bo’lib, ularda 9 millionga yaqin kishi ta’lim oladi.

5,5 milliondan ortiq talabalar bakalavriat dasturlarida, 300 mingga yaqin talabalar magistratura va doktoranturada o’qishadi. Mamlakatning 450 dan ortiq universitetlari chet ellik talabalarni qabul qilish huquqiga ega («Lovyus Lusyeshen»). 1950 yilda chet ellik talabalar mamlakatdagi universitetlarga qabul qilinishni boshladilar. Hozirgi kunda 175 mamlakatdan 78 mingdan ortiq talabalar mamlakatning 31 viloyatidagi 360 universitetda tahsil olmoqdalar. Chet ellik talabalar soni bo’yicha yetakchi eng nufuzli universitetlar — Pekin universiteti (4 mingdan ortiq kishi) va Shanxaydagi Fudan universiteti (3 mingdan ortiq kishi). Xorijiy talabalarning 80% dan ortig’i Osiyo mamlakatlari fuqarolari.

Xitoyda oliy ta’lim

Xitoyda oliy o’quv yurtlari soni juda ham ko’p bo’lib, ular soni  yuzdan oshadi. Xitoy universitetlarida ta’limning mohiyati zamonaviy Xitoyning ilm-fanning turli sohalarida o’zini yanada yuksak mavqeda qadrlanganini tushuntiradi.

Garchi Xitoyda barcha o’quv muassasalari davlatga tegishli bo’lsa-da, hamma uchun bitta dastur mavjud emas. Universitetlar o’zlarining kurslari va o’qitish usullari bo’yicha bir-biridan farq qiladi. Yuzlab turli mutaxassisliklar bitta institutda o’qitilishi mumkin bo’lgan ko’pgina Yevropa va Amerika universitetlaridan farqli o’laroq, Xitoy universitetlari ixtisoslikka ega. Texnik, pedagogik, lingvistik va boshqa muassasalar mavjud. Bu yerda til, geografiya va iqtisodiy fanlar o’qitiladigan kurslar mavjud. Ba’zi universitetlarda mahalliy lahjalar, qishloq xo’jaligi, arxeologiya va demografiyaga alohida e’tibor qaratilgan. Siyosatchilar va ishbilarmonlar tayyorlaydigan universitetlarda ko’proq vaqt nutq, talaffuz va yozish ko’nikmalarini rivojlantirishga sarflanadi. Ba’zi universitetlarda siz ixtiyoriy ravishda yapon tilini va xitoy tilidan boshqa sharq tillariga tarjima qilish xususiyatlarini o’rganishingiz mumkin.

Xitoyning har bir universiteti o’zining afzalliklariga ega. Pekin ko’plab fakultetlarga ega eng katta universitetga va eng boy texnik bazaga ega. U Xitoyning eng go’zal bog’laridan birida, tarixiy joy — Yiheyuan xarobalari yonida joylashgan.

Pekin tillar institutida sharqshunoslarni o’qitadigan jurnalistika fakulteti mavjud. Ishni zavq bilan birlashtirib, mashhur sayyohlik markazida vaqt o’tkazishni istaganlarga Guangxi pedagogika universitetini tanlash tavsiya etiladi. Sinchuan universiteti Shinki tog’ining etagida joylashgan, tinch va diqqatli ta’lim olish uchun ideal joy. Biroq, undagi o’qitishning eski usullari talabalarning zamonaviy yashash sharoitlari bilan mukammal birlashtirilgan. Talabalar shaharchasida — ikki kishiga mo’ljallangan barcha qulayliklarga ega konditsioner, telefon, televizor mavjud.

Va eng go’zal va betakror manzara, shubhasiz, Liaodong yarimorolining janubiy qismida joylashgan Dalian shahrida. Bu yerda, tog’lar etagida, dengiz qirg’og’ida siz Xitoy tilini, uning qadimiy yozuvlarini va qadimiy adabiyotni o’rganishingiz mumkin. Daliya universitetida talabalar gimnastika (Wushu va Tai Chi Chuan) va adabiy ishlar bilan shug’ullanishlari shart. Shaharning boshqa ikkita universitetida Dalyan tibbiyot universiteti professor-o’qituvchilarida juda kuchli bo’lgan xalqaro savdo, huquqshunoslik, moliya ishi va iqtisodiy fanlar o’qitilmoqda.

Ta’lim yili 1 sentyabrda boshlanadi va iyul boshida tugaydi.

 

Xitoy universitetlariga qanday kirish kerak?

Aksariyat Xitoy universitetlariga kirish uchun o’rta ma’lumot haqida ma’lumot yetarli. Nazariy jihatdan, Xitoy universitetiga kirganingizda, hech bo’lmaganda bir oz xitoy tilini bilsangiz yaxshi bo’lardi. Ammo buni joyida o’rganish mumkin. Chet ellik talabalar uchun til kurslari 1 oydan 2 yilgacha davom etadi. Xitoy universitetiga hujjatlar fevral-mart oylarida rasmiylashtiriladi, ammo bu vaqtdan oldin u erga xat yuborib, javob olish uchun vaqt kerak. Dasturga qabul qilish uchun ariza eng yaxshi yanvar oyida, va noyabr-dekabrda grant uchun topshiriladi.

Xitoyda o’qish va turar joy

Ta’lim: (yiliga $)

Kollej sertifikati 1500 — 3000
Bakalavriyat  2000 — 3000
Magistratura 3000 — 4000

Turar joy: (kuniga $ narxi)

Yotoqxona 2-10
Mehmonxona 4 — 20
Oilada 10 — 30

Agar siz bunday ehtiyoj to’g’risida oldindan xabardor qilsangiz, XXR universitetlarining aksariyati yotoqxonada joy ajratishi mumkin: aks holda, yotoqxonada «bo’sh joylar bo’lmasligi mumkin». Talabalar yotoqxonalarida ikkita turdagi xonalar mavjud:  hammom, telefon, televizor va muzlatgich bilan jihozlangan mehmonxona turi; xonada telefon va televizor mavjud bo’lgan iqtisod xonalari, lekin hammom dahlizda.

Xitoyda o’qish paytida ishlash

Aksariyat chet ellik talabalar Xitoyda yarim kunlik ishlaydilar, ammo kamdan-kam holatlarga qaramay, ish vaqtincha yoki «bir martalik» xarakterga ega. Qoida tariqasida, talabalar chet el tilida qisman tarjima, xususiy darslar yoki Xitoy uchun xos bo’lgan turli xil reklama va teleseriallarni suratga olish ishlarida qatnashadilar. Bunday hollarda oylik maosh bir necha yuz dollargacha cheklangan.

Xitoy o’zining iqtisodiyoti dinamikasini va biznes sohasidagi aloqalarning faolligini hisobga olgan holda, tobora rivojlanib borayotgan ta’lim yo’nalishi hisoblanadi.

Ariza qoldiring